Nella cornice di una Piazza Grande gremita la famiglia Pavironica si è affacciata dal balcone del municipio per il suo attesissimo Sproloquio, il lungo discorso trasmesso in diretta su Tv Qui in cui Sandrone si fa portavoce dei modenesi tra amore per la città e problemi da risolvere. Scatenata la Pulonia sul nuovo sistema di raccolta differenziata, che ha trovato troppo confuso e complicato. Ma anche la questione della sicurezza è entrata a gamba tesa e a più riprese, nello Sproloquio. Dai giardini pubblici, quasi più frequentati dalle famiglie, fino ad arrivare alle truffe agli anziani e alle baby gang. Sandrone richiama anche i modenesi alla responsabilità, invitando a non far finta di niente quando accadono fatti di cronaca. La Pulonia, ha invece voluto ricordare con affetto la scomparsa Alessandra Perderzoli e ha di nuovo condannato la violenza contro le donne. Spazio anche per lo sport con Sgorghiguelo, tra calcio e nuove speranze con Hamilton in Ferrari. E sulle amministrative imminenti? Sandrone è pronto a vedere in campo suo figlio
LEGGI IL TESTO INTEGRALE:
Sand.: Mudnès èd Mòdna e Mudnès ariós, zitadèin in
difficoltê economica e zitadèin cun i sold in dal tamaràz, anzian con l’ansia dla vciàia e zóven con l’ansia da prestazione, filòsof e intelletuê, inculturati e ignorant ch’a sperê in dl’inteligèinza artificiale, Zemiàn resilienti e Zemiàn tànder èd picaia , geint d’ogni paés ch’a passê déd ché per andèr in Europa o ch’a-î catê lavor e famìa sàtta la Ghirlandèina, Sandròun , la Pulonia e Sgurghèghel i v salùten tótt quant in màssa.
Dòunca Zemiàn , cum’andàmia? A m fa piasér éd vàder ch’a gh sìdi in tant e, a spér tótt in bòuna salùt. Guardàndev da chè a s dirév che Mòdna l’è ‘na zitê pina éd geint, invece a sàmbra che i residèint i càlen perché i disen che in provincia a se stà méi che in zitê. Adiritura a va via da Mòdna anch i extracomunitari…
Sgor.: Sé perché, con l’aumèint dal nómer di monopattini , a gh’è sèimper meno ciclo da rubèr. Sand.: Mè a n vrev ménga che i mudnés , a forza éd
sèinter dir dal séndech che Modena é una “città in movimento “ i l’éssen tòlt in parola. Che pchê ! Perchè finalmeint i nòster ministradór i han dê al via al P.U.G. il nuovo Piano urbanistico generale che, per dirla in italian , “ mira ad accrescere la qualità urbana dell’ambiente e del territorio “ con cal motto ch a piès tant al nòster prémm zitadèin “ Modena 2050, il futuro è adesso”
Zemiàn, Mòdna la dvintarà ‘na zitê vérda, globèl, resiliente , interconnessa e ,anch se per adèss al vérd al gh’è sol in dal portafói, prest i lavor i cambiaran: a gh vól sol un po’ éd pazinzia.
Pulo.: Un po’ ed pazinzia ? Mo chissà ch’i gh-srà in dal 2050. Me e te no éd sicur : Muzarèli al srà a Montecitorio per quindi i lavor i vólen fàtt dimandi piò in prèssia. Al motto al fàgh mè “Futuro o non futuro adesa a sam chè, in dal 2050 a gh pinsarà chi ghê !
Sand.: Mo Pulonia, i lavor i n’és fan menga in un détt e fàtt, bisàgna essere lungimiranti e fèr un pàss adrê a cl’éter per al bèin dla comunitê.
Pulo.: Perché tè al ciàmet un pàss avanti la nuova raccolta differenziata ? A n s’è capî gninta fin dal prémm mumeint e adèsa , s a vlàm purtèr via al rósch seinza ciapèr la multa, bisàgna ch’andàmma a scola dal “ ruscologo “ch’al te spiega la diferèinza tra la plastica, la chèrta, l’indiferenziata e i avanz dal magnèr, mo sé, qual ch i ciàmen l’umido…
Sgor.: Mama , s-ciàmel umido anch s a gh’è armès soquant macaròun a sótt ?
Pulo.: A s capéss….
Sand.: Csa vót Pulonia i teimp i cambien. ‘Na vòlta a la matèina a guardèven al lunàri per savér al Sant dal dé, adèsa al guardám sol per savér che tip éd rósch aiam da màtter fóra da la porta.
Pulo.:Tint-in mèint ,Sgurghéghel ,che per la differenziata a gh vól la tessera smeraldo se no i cassunátt i n s- véren mènga.
Sgor.: A-i-ho capî ! L’è come fèr un bancomat, sol che, invece ed gnir fóra di sold, a và dèinter al rósch. Qui ch’i n vólen ménga druvèr la tèsra i tósen i scurtòun, lassànd i sacàtt in gir làngh él strèd e chi s’è vést s’è vést.
Pulo.:A n’è gh sun ménga sol mè a ésser intrighèda, a seint ch’i s lamèntein tótt…tótt i bròuntlen ma qui éd
l’HERA i disen ch’la và bèin acsè….Mo i v vést cuma i han chersù la TARI? Prémma a rivèva 2 bulàtti, adèsa in riva 3..
Sgor.: Mènga tótt i g’han la fortuna d’avèr la màsa de-drèe da cà come nuèter. Si féssen ‘na màsa per ogni condoméni i vanzaréven éd fèr la raccolta differenziata…
Pulo.: Mo èt sintî ,Sandroun, come l’è avanti nòster fiol, a n g’ha ménga bisàgn, vèh, dell’intelligenza artificiale.
Sand.: Come no. A l n’ha abasta dla sô ignoranza naturale come cla volta, durant al Covid, che t’l’è mandê dal furnèr a tór al pan e dato ch a gh’éra un cartèl con scrétt “Si entra in due “, l’ha spetê un’ora fóra da la porta ch a rivéssa al secand ! Adèsa tes mò per piasér ch a dév andèr avanti a descàrer éd la mê zitê. A v vói dir che Piaza Mazzini l’è gnuda abasta bèin anch se, come a-i-ho bèle détt, a darév ‘na bèla pudèda al pianti per vàder la Sinagoga da la via Emilia. Al diurno con l’ascensor l’è un’opera d’arte modérna dimandi aprezèda , mo a n n’ho ancàra capî che interèssi possa avér per al mástri ch a gh’è l’è sàtta, un ch’l’è adrê ch’al córr perché a s’la fa adòss.
Per a n parlèr éd piaza Mateotti ch’la vól tòlta a man e sistemèda perché l’è atach al Dom e déd lè a pàssa tótt i turésta. I disen che i ministradór dal ceinter i la vólen fer dvintèr la piaza di ragazô e ch’ i gh mitràn degl’ètri giostri e delle aiuole didattiche. Me a degh che i ragàzô i gh’han tótt i dirétt d’avér al sô spazio giochi, mo brisa in cèinter. Sgnor dla Comuna ev siv descurdê che dedré da l’Acadèmia a gh’am ‘na bèla zona verde ch’l’a s ciàma “ giardini pubblici “e che i genitór, da che mànd l’è mànd, i gh purtèven i ragazô a vàder i pàss ràss e i nàder in dal lagátt. A gh’éra i papagàl, a gh’éra infin un leoun , un trenèin, degli aióli tótti fiurìdi e i putèin i curìven degl’or sò e zà per él muntagnóli fóra dai pericol. Beh, s a v’al sî descurdê a v rinfrásch la memoria mé! L’è ora che quìlli ch a ciamê “FREQUENTAZIONI COMPLICATE”el s’tóghen déd lè se no i nòster giardèin pubblich i muriran dal tótt. Date a Cesare quel che è di Cesare e ai Mudnés qual ch’l’è di Mudnés. E in piaza Mateotti fègh ‘na bèla zona verde, un’oasi con del bancheini còmdi, brisa come quilli éd piaza Ràmma che, se un a l s’indurmèinta al ciàpa al trapéch, un post dove i zemiàn e i turésta i s pòssen arpunsèr dàpp ch i han girê per al ceinter a guardèr la nostra bèla zitê.
Sgor.: Comunque popà se i ragazô i vólen vàder degli “animali” basta purtèri al parco Ferrari : a gh‘è del famî éd pòundegh ,del pantegani e delle nutrie ch’egliein un spetàcol.
Sand.:A proposit éd parco Ferrari, a gh’avám la fortuna che Mòdna l’è pina éd vérd, ch’l’è ‘na gran bèla cosa ma bisàgna tgníregh adrê: cavèr i èlber sácch, tgnir pulî al prê, pudèr él pianti ch’él riven fin in tèra e tór via un po’ a la volta tótt chi sterpài datórna al lagátt in manéra che i nàder e chi èter uslein i pòssen continuèr a fer al néi .
Sgor.: Popà , se i ragazô i vólen vàder di èter uslèin, i pólen gnir in cèinter in da gh’è i pizòun scagazzòun ch’i èin tante chèr ai zemiàn.
Sand.: Ecco , a vrév savér csa i tgnám da fèr i clàmb ,vést ch i fan sol di dann. Fra soquant an turnàmmia a pulir al Dom ?…. Mòdna l’è seimper bèla, ma mè a la vrév piò pulida. A n sò brisa s’l’è perché i la puléssen poch, s’a gh vól di èter zeztlèin per al rósch o che la gèint la sia sèimper meno educhèda ma, per strèda ,da un poch éd teimp, a gh’è de tótt. A n s-descurdáma po’ del céch ch’él s’infilèn dapertótt e e n fan brisa un gran bel vàder.
Sgor.: Popà la colpa l’è di fumadór , ‘na volta quand i éren in bulàtta i fumèven él nazioneli fin a brusères i dî, adèsa, per dères degli àrì, i li càzzen via a metê.
Sand.: Ogni modo ,sgnór Ministrador, catê ‘na soluzioun : mitî di porta-céch lang él strèdi o tulî di machinàri ch i li tiren sò….. Dòunca Zemiàn, s’a n me sbàli , a sam a un tir de s’ciòpp dagli eleziòun : a gh’è chi tira al terz mandê, chi vol ésser mandê in Europa e chi gnarà mandê a cà. Come al solit a Mòdna a gh srà la corsa per la scràna da séndech. Mè a starò a guardèr da la fnestra qual ch a succedrà e a giudicarò dai fàtt e brisa dal paroli ch i diràn in campagna elettorèl.
Sgor.: A proposit, perché s-ciamla CAMPAGNA elettorèl? Sand.: A n’al sò ménga éd precis, ma a crad ch a sia perchè dimandi candidê i vinen ded lè ; tè, Sgurghéghel , t’andrév propria bèin. Vót fèr politica?
Sgor.: Mo, Popà, a n sò brisa, forse a-i-ho studiê trop poch…
Sand.: Csa sèt fèr. ?
Sgor.: Poch e gninta.
Sand.: Alora t’é adàt !! Vot ch a fàmma ‘na lésta civica?
Pulo.: Smitìla bein , uèter, dû éd fèr di castê per aria e turnê coi pê per tèra…
Sand.: Et gh’è ragioun Pulonia, mo vàdet, adèsa a dév descàrer éd zért argomèint difìcil da tratèr che anca mè, del volt, a n sò che capèl màttrem. A vói parlèr dla criminalitê organizzèda e dal bandi éd chi ragastàzz chi màzen e i fan dal mèl per un cellulèr o per soquant euro : éd solit chi ciàpa sàtta de piò i ein i anzian e i noster fiô perché , ‘sti vigliàch, l’é lè chi pàschen! Purtropp i én tótt lavor che in dla nostra zitê i én aumentê : i s’han méss soquanti vòlti infin per television e a n n’è brisa ‘na bèla propaganda per chi vól visitèr Mòdna o gnìregh a stèr. Sgnor Prefètt e sgnor séndech al sò ch’l’è ‘na bèla gàta da petnèr, mo i zemiàn i vréven turnèr a girèr per strèda éd gióren e anch éd sira senza paura d’éser rapinê, molestê, adiritura violentê, perquindi , anch se dimandi è stê fàtt, l’è ancàra poch, bisàgna fèr de piò! Mè e la mê famia a lavurám in campagna tótt al dè per dèrev al làtt, i ov, la fruta e la verdura, perché l’è al NOSTER lavor, fères viver tranquéll in dla nostra zitê l’è al VOSTER lavor! Però a voi dir a tótt che anch nuèter Mudnés bisàgna ch a fàmma la nostra pèrt perché a n n’è brisa un bel quèl lézer in dal giornel che soquanti persouni “presenti al fattaccio” egli han fàtt finta d’a n vàder ..bisagna ch a dàmma ‘na man a la polizia ciamànd subét al 112! Per quàst a voi dir brevi a cal tre studentàssi : l’Elisabetta, la Marlein e la sô amiga ch’egli han difés cla vcina ch’la stèva per ésser rapinèda per strèda. Adess a pèr che la criminalitê la sia éd moda: guardê sol al bullismo ch a gh’è in del scól !! L’è un brótt quèl da fèr desmàtter a la svelta: professór, muntê in càttedra e fèv rispettèr, ai studeint scalmanê dègh ‘na bèla castighèda e i genitór l’è méi ch i stàghen fóra da la porta !
E po’ agh srév anch al problema di migrant chi mànden in dla nostra zitê e ch’is disén ch’a n savàm piò in da màttri. Dimandi l’è povra geint ch’la vol aiutèda cuma fa bèle al comun, la provincia,la cróss ràssa, la protezioun civil, il volontariato e anch al Vàschev ; chi èter, i boun da gninta , i volen rispedî subèt a cà sô, di delinqueint a n’ám abasta di nòster!!
Turnand a descarèr éd Mòdna bisàgna dir che di lavor a n’è stê fatt e a di éter i gh’èin adrê. Al pavimèint in Canelcèr per la zona pedonèl al va avanti e ,s’a n torna a cherpèr, a m sàmbra un bèl lavor. I han méss a nóv al vecc Palazz dal Sport , al cinema Estivo e catê al post per la festa dl’Unitê in da córr i cavài. A gh’armàgn però di problema gross : st’istê, in cèinter, la geint la s’éra tótta spavintèda perché éd nòtt i vdiven di fantesma girer per él stred. I s’ein pò acòrt che i éren i residèint éd via Gallucci, dla Pompósa e delle zone limotrofe e anch quî dal pèrt del Muran che, a causa éd la Movida, i s’éren alvê da lèt e in patàia i girèven per streda come zómbi perché in ghl a cavèven ménga a durmir.
Pulo.: Scolta , Sandroun , a n n’é ménga ora ch’et làss arpunsèr la lengua ch’a-i–ho da descàrer anca mè.
Ragazóli , dir ch a sun avilida l’è poch. A g’ho infin paura d’andèr a fèr la spesa da per mè, per via éd la violeinza ch a gh’è in gir. Che brótt mand, per a n parlèr éd quáll ch a sucéd in cà ! ‘Na volta chi am , quand i s’imbraghèven, i n given éd tótt i culor e ogni tant i druvèven anch él man, ma la finiva lè e, dimandi nòtt , al lett al giustèva tótt. Adesa, purtròp, a l savî com’él vàn a finir zérti stori… Va bein che ,soquant an fa in paradis , Eva l’ha magnè un pamm ch’a n n’éra brisa al chès, mo tórsla ancàra con nuètri dann e con tanta cativéria a m sambra tròpp! O éla perché chi am i s’n’èn accort che nuètri a gh’avàm ‘na mèrcia in piò?! Al Prefètt l’è ‘na dànna, al Questor l’è ‘na dànna, al Presidèint dal cunsélli l’è ‘na dànna…e a v dirò che mè a spér propria che al prossim séndech al sìa ‘na dànna e che prest a sàmma nuetri a cmandèr in dal mand .. éd sicur a gh e srév meno guèri! all’Alessandra , la muiéra dal noster sendech, ch’la s’ha lassèe con ‘na preghiera rivolta a tótt: “ Amarvi,l’Amore può tutto” . Alessandra a tê vlàm bein
Sand.: Ecco, adèsa et mê fat gnir al magòun e a n gh’la! chèv piò a descàrer. L’è óra ch’a tulàma al dû e ch’andáma vers cà mo a gh’ho ancára di quê da dir. Avrév savér da i nòster ministradór perchè i van avanti a strichèr él stredi, quand i vàden un bel vièl, ‘na tangenziela lèrga, ‘na strèda tranquéla a ghe scàta al raptus e in tàien via un pcoun e chi gh’armàt i én i automobilésta che, anch seinza al cartèl, i déven andèr ai 30 all’ora. Va bein che ai 30 a l’ora i gh van listáss per schivèr i bus ma quást l’è ‘n’èter discórs. ‘N’èter sasulèin a m’al vói cavèr : mo possibil ch’a s déva vàder a la mateina di ragaz chi han d’ andèr a scóla ch’i n càten menga al post in curéra o in filobus o i én custràtt a munter só strichê come del sardèini? Roba da terzo mondo! Tótt i an, quand a tàca él scôl i dìsen chi han risolt al problema, mo al problema,e gross,al gh’è ancára e al vól risòlt dabòun ‘na volta per tótti !
Pulo.: Èt finî ch’l’è ora ch’andáma vérs cà ?! Sgor.:E no ! Adèsa a tácca mè. Lasèm almeno salutèr i mê amigh. Sportivi giallo-blu , ch’a sidi po’ dla Modena Volley o dal Modena football, dal rugby, dal nuoto o dla corsa a pê , che ‘na volta a ridî per la vittoria e ‘na volta a zighê per averli ciapèdi, dèm a meint : l‘important l’è ch’a tgnáma seimper èlt la bandéra giallo -blu con la nostra Ghirlandèina .
E ai Ferarésta a dégh : a n v’intulidi s’a n gh l a cavámm ancàra a éser i prémm, arivarà anch al nòster mumèint o almeno a speràm… a forza éd dai e dai …intant consolámes coi canarèin che st’an i s dan del sodisfaziòun..
Sand.: Adèsa biságna propria ch’andáma: Mudnés a v salutám e scusê del ciàcher, mo sa vliv, a vói tante bèin a ‘sta zitê ch’a la vrév sèimper al prém post in tótt e a sun sicur che, s’a s dám da fèr, dimándi magagni a li giustarám. Un salut generèl a tótti egli autoritê in arriv e in partèinza e a Giancarlo, invece,ch’a l làsa al post da Séndegh, un grazie éd cór e ‘na strichèda éd man! Pulo: E mè a gh mand anch un bès!. SAND: …E a uèter Zemiàn ,come al solit , a v’augur tanta salut, ch’a gh’avìdi sèimper al voster bisàgn e tanta pès in famìa ma sovratótt ,a m’arcmand, éd tgnìrev stréch a la piòpa , ch’l’è cla piòpa èlta e sàca, piantèda in dl’umbréghel éd Mòdna e ch’l’a s ciàma Ghirlandèina !!
