LO SPROLOQUIO INTEGRALE
Sand.: Mudnés ed Modna, Mudnés del centro storico e delle zone circumperiferiche, Mudnés ed la muntagna e anch ed la pianura, Zemian a l’èster cun la nostalgia dla Ghirlandeina e furaster che da tótt al mand a gnî chè per vàder al noster patrimonio dell’Umanità, Sandroun, la Pulonia e Sgurgheghel iv salùten tótt quant in màssa.
Scusê al riterd, mo a-î da saver che apeina a sun smuntê dal treno in stazioun Granda ‘na ragaza la m’è corsa incòunter, la m’ha brazê e la m’ha détt:” Ciao papà” . An-n’ho gnanch fàtt in teimp a diregh ch’la se sbaglièva ch’la m’iva bèle fàtt fóra al portafói. ‘Na rabia! L’era ‘na borseggiatrice! A-i-ho telefonê subét in questura e dap zinch minut è rivèe ‘na machina dla polizia con tri poliziòtt e al Prefèt. A-i-ho pensèe : “ Azidèint sa sun important , i han infin scomodèe al prefèt per Sandroun” . I m’han po’ spieghê ch’as tratèva della signora Prefetta che, invece d’ ander in pensioun , la s’é méssa a disposizioun dal Séndech nov per deregh ‘na man contro la criminalità piccola o granda ch’la sia.. Alora am sun détt:” Beh, a la fin l’è méi un Prefèt in azioun che un Prefèt in pensioun!!” Sè perché oh, el tróffi , specialmeint quìlli countra nueter anzian , egliein dvintèdi un problema gròss. Tri mes fa am telefona un per direm che mê fiol Sgurgheghel l’iva avû un incideint in machina, ch’l’iva sbatû la testa e a ghe vliva subét 5.000 Euro o se nò igh destachèven al robot ch’agh tgniva in vétta al zervèl. Quand a g’ho détt che mê fiol an g’ha nè la machina nè al zervèl al m’ha sbatû zà al telefon.
Ogni modo, Prefèt nov o Prefèt vecc , al problema dla criminalitê a Modna al gh’è e come! A g’avam soquant quartér dove la geint ed sira la preferés guarder la tv invece che andèr a fer un gir o fer dû pass in un di noster bée parco. Comunque per adesa lasàmla lè… a giva quàll….
Dounca Zemian, cuma stèv ? La salut a sper ch’la sia bouna, mo per al rest ? Cum’andamia col séndech nov ? Sicura che in campagna elettorel dal proméssi al n’ha fàtt un bel po’ ! Av dev dir però che la prèmma al l’ha bèle mantgnuda quand l’ha dett “ Modena, ti darò il Massimo”, magari menga tótt in un cólp, giam “ a Mezzetti “a la volta . .…..
Sgur.: In cal ches lè l’ha fàtt poca fadiga
Comunque mè an g’ho menga ‘na gran fiducia; a-i-ho seimper sintìi dir: moglie, sindaco e buoi dei paesi tuoi, quaschè l’è nèe a Ràmma e l’èe rivèe a Modna passand per Bulàgna…. Agh manchèva sol ch’l’éssa fàtt esperieinza a Razz acsè a ieren a post dal tott.
Sand.: Tè tès che nissun a t’ha dée la parola. E po’ bisàgna aspèter un poch ed teimp per vàder se la granèda nóva la spàza méi la cà. A-i-ho vést in dal giornel che Massimo l’ha scrétt gli undici punti strategici per il patto con Modena. Lè al g’ha bèle guadagnê. L’ha scanzlèe i 19 punt dal sendech vècc , acsè al n’ha da fer 8 ed meno . L’ha anch détt che chi ha avuto ha avuto e chi ha dato ha dato ,”scurdammoce ‘o passato “perché adesa as farà tótt ed nov e che a decider an srà menga sol lò ma tótt i zitadein.
Pulo.: Dio!!! S’l’è brev ! A mè Massimo al m’è seimper piasû, quand po’ as màtt la fàssa ed triculor per la travérsa al pèr un attor dal cinema.
Sgor.: Ah sé ? Però cum’éla che quand mè am mittiva l’urcin am dèvi dal gàggio e a lò, invece , agh gìi ch’l’è togo?
Pulo: Mo perché per chi lavor lè ci vuole del portamento e po’ tè l’urcin te t’al mitiv in dal nès .
Sand.: Dounca , Zemian, a v’ho da dir che in campagna la và seimper pézz. Con la fruta e la verdura an n’és s-ciapa piò gninta, la tèra, per via dal cheld, la dà seimper meno e cal pòch cha g’armagn an n’è abasta gnanch per nuèter e s’as va a cumprèrel in butega al casta ‘na bàtta d’oli. I pir ,che a mè in campagna im dan 40 centesim , a- i-ho vest in di bancàtt a 5 euro e 30 al Kilo. An descuràmma po’ dla verdura…. L’è propria un mand fat a l’arvérsa. Me a degh, ma gh’è nissun ch’agh guèrda ? Ma chi sgnor chi han da controlèr la tutela del cittadino, che fin hani fàtt? In diran menga che la colpa l’è dal Covid!?
Sgor.: No, popà , al Covid an fa piò paura, l’è al virus delle simmie ch’l’ha fat soquant mort.
Sand.: Guerda Sgurgheghel che, sa vin ‘na pandemia ed cal virus l’è delle scimmie , un quelchidun agh lassarà el pànn , mo sa vin ‘na pandemia dal virus di sumèr, is sèlven in poch!!
In Agast a-iera tante scmintìi ch’aiva pensê d’ander in ferie cun la famia per arpunsèrem un poch, po’ ,quand a-i- ho vést in dal giornel che in di noster mer a gh’era: la muccillagine, le meduse velenose, le alghe tossiche e anch di pàss-can, a-i ho pensèe che forse a gh’iva piò interèsi a ster a cà. Mo anch a cà t’en stèe menga tranquell perché è salteè fóra il ragno violino e la zanzara Tigre ch’ it pólen mander anch a cl’èter mand!
Sgor.: A ghè anch la zanzara West qualla ch’la vin dal Texas.
Sand.: Insàmma , Zemian, sa vliv ch’av dégga, tra un quel e cl’èter a sam in un mand ch’am preoccupa un bel poch.
Pulo.: Agh sàm: tè Sandroun piò tée dveint vecc piò tée dveint ‘na pièga.
Di problema al mand a gh’in srà seimper, bisàgna sol ca speràmma che chi cmanda i sien amm ed bouna volonteè . Mè a g’ho fiducia, oh menga in chi amm an!! Dato che nuetri dann a gl’am cavèda ad aver la parità di genere, a peins che, con al noster boun seins , se Dio vol adesa a psàm dir la nostra.
Sand.: Ecco, al problema l’è proprià lè. Da quand a v’am dèe al dirétt ed vot av si muntèdi la testa. Al mê amigh Berto, ch’l’è un cal la sà langa, l’ha seimper détt che s’l’era per lò ,oltre an dèrev menga al vót, an n’ev dèva gnanch la parola!
Pulo.: As capéss perché a ueter amm l’av brusa un bel po’ che in di post piò important al mand agh sàmma nuetri dann. Lasamla lè, va là. Piotost , va mò avanti..
Sand.: Dounca , Zemian, come aiarî vest in di giornée me e la mê famia l’ Utober passèe a sam andèe in Merica. Pensèe…. i mudnés ed New York i han vlû i Pavironici a sfilèr in dla quinta strèda per al Columbus Day al dè della scoperta dell’America. E acsè, dap Luciano Pavarotti, Sandrone Pavirone ha sfilato nel centro della grande mela. Da pertótt a gh’era di Tàlian e di Mudnés a ciuchèr el man e tanti bandéri bianco rosso e verdi in mèz ai merican chi urlèven : Modena , Pavarotti, Ferrari, balsamico…., un lavor da zighèr per l’emozioun. Mudnés , devo prendere atto ,cuma i disen quìi chi san ed làttra , che ed qual cha i-ho détt a l’ an passeè nissun an n’ha tgnùu count. A iva suggerìi ai noster ministrador cha srév stèe un bel lavor che i giardein pubblich i turnessén a ésser a disposizioun di ragazô e dal famìi con di zogh e un bel verde pubblico…. e lor cs’hani fàtt?un bar nov deinter a la“Palazzina Vigarani , il gioiello di casa D’este.”
Sgor.: Se mo’, l’è un caffè culturale .
Sand.: Csa vol dir culturel? Ch’it faran al caffè meinter it lézen la Divina commedia ? Mè po’ an capéss tótta ‘sta corsa a la cultura. Cultura ded zà, cultura ded là ..
Perchè, adesa ca iam studièe dimandi e a fam i festival dla filosofia, sammia miór di noster vecc chi descuriven sol in dialatt ma i ghiven tant boun seins in dla testa? Da come a gira al mand, a direv propria ed no. I noster nòn i given” Sa sun méster mè e méster tè , chi cuciarà la cariola? “ Ch’an sia al ches ch’as guardàma d’atorna perché forse l’andeva méi quand l’andeva pez.
Dato cha iam ciacarèe ed filosofia a dev dir che un’ eccelèinza dla nostra zitèe l’è propria al festival dla filosofia. I n’han parlèe anch i giornée Nazionée e la television. “Modena, la città più filosofica d’Italia”. St’an l’argomeint da discùter l’era la psiche ,che me an sò gnanch sla sia, però a m’arcord che ‘na volta , in campagna, quand un al feva di gran discors mo an s’ capiva gninta ed qual ch’al géssa, igh given : ” Veh, dagh mò un taj ed fer dla filosofia”,ma as vàd che adesa i teimp i iein cambièe perché a pèra che tra i mudnés agh sia piò filosof che avochet.
Pulo. :Sandroun, et sintìi che i Bulgnes is volen fer fóra la Féra ed Modna ?
Sand. : Mè la Fiera campionaria a l’ho seimper criticheda perchè a l’arev vluda piò bèla ma an n’ho mai pensèe ed trasferirla! Modena fiere l’è nostra e guai a chi ce la tocca; se i Bulgnes i la vólen a in descuràm po’ a Zappolino. Al massim a ghe psàm dèr al merchê dal lonedè che lè di mudnés an ghe n’è menga ed sicur!….Però a degh anch ai ministrador dla nostra Féra ch’l’è óra ch’igh màtten el man! Acsè cuma l’è la fa poch unor a la nostra zitê , alora tirev sò el mandghi e fèe una manifestazioun con dla bèla roba esposta ch’l’arciàma dla geint da tótt’Italia e ch’l’an sia sol gnocch, tigèl e porchetta…s’l’è al chès fèe pagher un bigliatt….
Dounca zemian, ueter al savìi quant bein a vói a la nostra zitê e am pianz al cor vàder i nostri parchi ardòtt a zone a traffico limitato per via ed cla brótta geint ch’agh bàziga da la mateina a la sira. Speràm che con el baracheini avérti almeno in dal noster parco as possa ster tranquéll.
Sgor.:Popà al problema l’è cha g’avam poca polizia.
Sand.: No vèh: l’è cha g’avam trop delinqueint. Ogni modo, sgnor ministrador, ognun al faga la sô pèrt perché i Zemian, brèva geint, i vreven ster tranquéll!
Sa n’egh la cavàm menga a migliorer al problema dla criminalitè adesa ca gh’è dû Prefèt an g’la cavaràm mai piò… e per al Baby gang an duvrev menga ésser difficil perchè, se me fiól al féssa quel ed gròss a l’arversa e i-al mitessén in galera me, ed sicur, an n’andrev
menga a tirerèl fóra !
Pulo. : Veh, a noster fiol a g’l’avam insgnèda l’educazioun e a savam seimper in dal và!
Sand. : Un lavor, invece, ch’al m’è piasû l’è che al noster sendech l‘ha détt ch’al vól Modna piò pulida, al vól sistemèr i merciapée, al vól el strèdi senza i bus, al vól curer al verde pubblico e che el stréssi bianchi per tèra el s’vàden anch con la fumana, al vól cambièr la raccolta dal rosch : via da la strèda i sacàtt colorèe per la differenziata. Benissim, mè l’è tant ch’al dégh , speràm che stavolta la sia la volta bouna . Per la veritèe , chèr i mée Zemian, av dev dir che stavolta Massimo am sambra decis, a l’ho vést partir a testa bàssa.
Sgorg. :Secand me l’è méi che la testa al la tégna bèla élta vést ch’al s’è bèle isturlèe countra i cassunàtt ed l’Hera. A proposit, Mudnés, mitiv in cà ‘na balànza perchè a pèra che prest is faran paghèr al rosch a Kilo. Sa vlìi spànder poch av tucarà magner i oss, la góssa dla fruta e la sgarbàzza di zivulot.
Sand. : Sta boun, an dir del caiunèdi e làssem ander avanti…
Un quel, invece , ch’al m’è piasû poch, l’è stèe che l’an passèe Modna l’an n’ha menga fat al tradizionel cunzert per l’anniversari ed la mort ed Pavarot. Mè an sò brisa csa sia sucess e chi ha tolt la decisioun però , me a dégh che Modna, che ha dato i natali al piò grand tenor dal mand, zért sbàlìi an li ha brisa da fer. Al l’ha infin détt la Katia Ricciarelli! Pensèe mudnes: il concerto di Pavarotti le passèe da Modena, la zitê dal bel canto, a Comacchio la zitê degl’anguélli!! Ev sambrel un lavor normel ? Adèsa a pèra chi vóien intitoler al parco Novi Sad a Pavarot con ‘na bela statua ed Luciano a l’ingress del Foro boario; l’am sambra ‘na bouna idea mo prémma bisagna che al Prefet e al Questor i daghen ‘na bela ripulida a tótta la zona o a srev come màtter un diamant in un anel ruznèint. Un èter quel ch’am fa gnir sò la fótta l’è cla mània de strichèr el stredi per fer degl’ietri ciclabil ch’an dróva nissun. Guardèe per eseimpi via Morane: i l’han tant strichèda só che se , cuma dis al codice, un automobilesta al dev ster a un méter e mezz da un in ciclo, al fa sicur un frontèl con la machina ca riva da cl’ètra pèrt. Nueter a sam fortunèe che Erio, al noster caval, al gh’ha ed l’ósta e i ciclésta al li schiva tótt. Pò, lassèm dir, ben vengano i semafori ma i van programmèe chi bàten pèra, menga come in dl’incrós tra Via Emilia e Jacopo Barozzi ch’agh n’è dû a distanza ed vint méter e quand un l’è verd cl’èter l’è rass……
Pulo.: Sandroun, am làsset dir la mia ? L’è bèle ‘na mezz’ora cha tès e am s’é schèe la lengua. Ragazoli , che Dio av béndessa, cuma stev ? Mè benissim; da quand a-i-ho tòlt la vétta con filosofia e a sun méssa al passo coi tempi , am seint un’etra dànna. Stèe mò a sèinter : la matèina da 9 or al 10 a vagh in palestra a fer pilates, da des e mez a mezdè a vagh in piscina a fer acqua-gin, a dô or a la bassóra as catàm a ca’ da la Zelmira a zugher a burraco, mo tótt in prèssia perché a zinch or a dev ésser a la Rossini a fer el prov perché i m’han tolt in dla corel… vuetri an ghe cherdrìi menga mo a riv a la sira stóffa ma in grande forma. A m’indespies un po’ per Sandroun e Sgurgheghel che in cà e in campagna i déven fer tótt lor, mo nuetri dann a sam po’ tant intelligeinti cha gla cavam listass a fer i noster lavor. O almeno a cràd , perchè del nott am dasd col pénser che , forse, a Sandroun e a Sgurgheghel agh pièsa poch che me a staga in gir tanti ór… e magari prest i se dmandaran : “Mo in duela finida la Pulonia, la muiéra, la médra e la rezdóra che in dal bein o in dal mel la tgniva só la cà e unìi la famia?! ” Alora am vin al magoun e la vóia ed der un tài a tótt anch sa sun seimper ed l’idea che chi amm i deven capir che nuetri dann abbiamo bisogno dei nostri spazi!
Sand.: Azideint Pulonia, a gh’avam un sit ed trèe biolchi , t’en dirèe menga ch’at manca al spazìi….
Sgorg.: Popà ,adesa posia dir la mia ?
Sportiv mudnés, tifos ch’àiavi festeggièe le medaglie modenesi ed Gregorio Paltrinieri e dl’Elisa Iorio agli olimpiadi ed Parigi, che, quand andèe al Palapanini per al volley, a turnèe a cà con l’ulcera duodenaria e che , alla raccàtta da tennis ed Sinner a preferìi la padèla da frézzer dl’Aldina , un salut dal voster Sgorghi. St’an al Modna al n’incumbina óna piò che Mastrélli..dap 74 an l’ha vint al derby a Razz….mê peder Sandroun al s’arcorda ancàra ch’l’éra in brega curta e l’andeva ambrós da mê medra Pulonia.Brèv Canarein però , per al rest dal campionèt ,fès capir sa sìi prount per fer al gran selt in Serie A. Speràm che la cà nóva ch’l’è adrê a nàscer a Bagazzan l’agh dàga un cócc.
A la Ferrari, vést ch’in saviven piò a che Saintz vutères , i han tolt un pilota zoven ed 40 an, Luis Hamilton che a speràm ch’l’ava decis ed gnir a Maranel per vinzer e menga per fer i fangh a la Salvaróla! Ora e sempre Forza Modena !!!
Sand. : Basta, basta, bisagna propria ch’andamma. Ormai a vin sira in prèssia e sa catàm la fumana o a duvam schivèr un quelch monopatin arbaltèe in mez a la streda an rivam piò a cà. Sa peins po’ che s’armagnam a pée bisagna cha tulàmma un mez pubblich ,am vin fradd. Sè perché oh, anch al problema di trasport a Modna l’è seimper d’attualitèe. Adesa po’ ch’aumenta al nómer di studeint da purter a scóla e a cala al nómer di autesta di filobus ,me an sò cuma faràm!
Sgorg. :Popà an preoccuperèt , et vedrèe che Massimo “ Santo subito” al g’avrà bèle pensèe.
Sand. : Mudnés, in dal salutèrev a vée dmand un piasér, visto ch’an g’ va nissun, ‘na quelch volta tulìi la ciclo e andèe a fer un gir in del ciclabil , almeno cha fàmma da vàder che i noster ministrador i han spes i sold per quel…
Prémma d’ander via a vói fer el congratulazioun ai sòzi dla Polisportiva San Faustino che st’an la cumpéss 100 ann e lor i tinèn bòta grazie al volontariato ed tanta brèva geint! Un salut a tótti egli autoritèe chi g’aran al sô da fer per tgnir Modna a l’unor dal mand e a ueter Zemian come seimper n’arcmandazioun : tgniv strecch a la piopa,ch’l’è po’ cla piopa élta e sacca, pianteda in dl’umbreghel ed Modna e ch’l’as ciama Ghirlandeina!!!